امروزه یکی از مهم‌ترین بحران‌هایی که فضای شهرهایمان را تهدید می‌کند، گسستگی تدریجی بین انسان و طبیعت است. متاسفانه به علت رشد روزافزون شهرها، بحران از دست دادن فضاهای سبز طبیعی (باغات و زمین‌های کشاورزی) به‌شدت رو به افزایش است. در جوامع مدرن امروزی و زندگی‌های پرمشغله افراد جامعه، طراحی فضای سبز می‌تواند نقش پررنگی در کاهش آلودگی هوا، کاهش آلودگی صوتی، سلامت جسم و روان، زیباسازی شهر و… ایفا کند؛ از این رو هر شخصی باید سعی کند به‌نوبه خود در حفظ این فضا و حتی گسترش آن تلاش کند.
فضای سبز در شهرهای مختلف، ابعاد و اشکال گوناگونی دارند که از جمله آنها می‌توان به پارک‌ها، مجموعه‌های ورزشی، میدان‌ها و حتی گورستان‌ها اشاره کرد. مطمئنا یکی از ابتدایی‌ترین اولویت‌هایی که باید در طراحی فضای سبز شهری در نظر گرفته شود دسترسی راحت اهالی هر منطقه به این مناطق زیبا و سرسبز است.در این مقاله قصد داریم تا به بررسی مهم‌ترین اصول طراحی فضای سبز در محیط مسکونی و بایدها و نبایدهای آن پرداخته و شما عزیزان را با تمامی ابعاد آن آشنا کنیم؛ در ادامه با ما همراه باشید
نقش فضای سبز در ساختمان‌ها
یکی از بهترین راه‌ها برای سالم‌سازی، افزایش کیفیت زندگی و همچنین تعامل دوباره انسان با طبیعت، استفاده از فضای سبز در ساختمان‌ها و یا محیط‌های اطراف آن محسوب است. استفاده از فضای سبز در ساختمان شاید نتواند مشکل آلودگی هوا شهرها را حل کند، اما می‌تواند فواید روانی و زیست محیطی فراوانی را برای ساکنین آن به همراه داشته باشد که از جمله آن می‌توان به مورد زیر اشاره کرد:
- کاهش استرس و تنش اعضای ساختمان
- کاهش گرمای محیط و ساختمان
- کاهش آلودگی صوتی در ساختمان
- کاهش آلودگی هوا
- کاهش تأثیر اثرات گلخانه‌ای
- جذب دی اکسید کربن محیط و تبدیل آن به اکسیژن
فضای سبز در محیط مسکونی
به‌طورکلی عبارت فضای سبز شامل مفاهیم و معانی متعددی است که در یک تعریف کلی می‌توان آن را منطقه‌ای نسبتا بزرگ دانست که با درخت، درختچه، گل، چمن یا سایر گونه‌های گیاهی پوشیده شده باشد. وقتی کلمه فضای سبز در کنار شهر قرار می‌گیرد می‌توان آن را این‌گونه معنای کرد که فضای سبز شهری به بخشی از فضای سبز گفته می‌شود که در مناطق شهری و مسکونی احداث شده باشد.
در یک نگاه کلی ، بخشی از فضای باز درون‌شهری محسوب می‌گردد که از لحاظ نوع مالکیت به چهار بخش مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند:
- عمومی
- نیمه‌خصوصی
- خیابانی
- خصوصی
فضای سبز عمومی: این فضا در مجموعه‌های مسکونی تاثیر بسیار زیادی در تامین سلامت روحی انسان خواهد داشت. ایجاد فضای باز عمومی زمانی کیفیت خود را نشان می‌دهد که باعث حضور مردم در آن فضا باشد و شامل محوطه میان بلوک‌ها، بام، حیاط خلوت و حیاط می‌شود.
فضای سبز نیمه‌خصوصی: به بخشی از فضای سبز گفته می‌شود که تحت مالکیت مراکز آموزشی، نظامی، بهداشتی، نهادهای اداری، سازمان‌ها و… قرار دارند. فضای سبز نیمه‌خصوصی فقط برای مراجعین یا کارکنان همان سازمان‌ها قابل‌استفاده بوده اما به‌نوعی جز فضای سبز شهری نیز محسوب می‌گردند.
فضای سبز خیابانی: فضای سبز خیابانی به بخشی از پیاده‌روها، میدان‌ها، حاشیه بزرگ‌راه‌ها و… اطلاق می‌شود که به لطف استفاده از پوشش گیاهی می‌توانند تاثیر بسزایی در کاهش آلودگی هوا، افزایش زیبایی و جلوه شهری و… داشته باشند.
فضای سبز خصوصی: همان‌طور که از نام آن پیداست چنین فضاهایی فاقد کاربری عمومی بوده و تنها مالکین و افراد مورد تاییدشان می‌توانند از آنها استفاده نمایند. ساده‌ترین مثال برای چنین مکان‌هایی باغچه‌ای است که به‌طورمعمول در خانه اغلب افراد وجود داشته که به همین دلیل بخش بزرگی از فضای سبز شهری را تشکیل می‌دهند.
فضای سبز و رفع آلودگی
طبق اعلام سازمان ملل متحد، مقدار فضای سبز استاندارد برای هر شهروند بین ۲۰ تا ۲۵ مترمربع است؛ اما متاسفانه طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت مسکن و شهرسازی ایران، سرانه فضای سبز در کشور عزیزمان حدود ۷ الی ۱۲ مترمربع برای هر فرد است؛ که با یک مقایسه به‌راحتی می‌توان به کمبود زیاد فضای سبز در کشورمان پی برد. مطمئنا یکی از مهم‌ترین پیامدهای این موضوع ، آلودگی هوا و آسیب‌های جبران‌ناپذیر روحی و جسمی است که در حال حاضر گریبان‌گیر اغلب ساکنین کلان‌شهرهای کشور عزیزمان شده است .
آلودگی هوا یکی از مشکلات عمده محیط زیست است که خود نیز محدودیت‌های فراوانی را برای رشد گیاهان به وجود می‌آورد؛ گیاهان از طریق عمل فتوسنتز هوا را پاک می‌کنند و اکسیژن مورد نیاز برای موجودات زنده را فراهم می‌سازند. در بین تعداد بی‌شمار گیاهان موجود، برخی از آنها توانایی بالاتری برای تولید اکسیژن داشته و به‌نوعی می‌توان آنها را کارخانه تولید اکسیژن دانست؛ آزالیا (Azalea Hybrid)، آبلیا (Abelia Grandiflora)، نراد (Abies Alba) و درختانی همچون شاه‌بلوط، افرا، گل‌ابریشم و… از بهترین آنها به شمار می‌روند.
در طراحی فضای سبز وحدت را برقرار سازید
از نخستین و اولین اصول مهم طراحی فضای سبز می توان به اصل وحدت اشاره کرد. چشم انداز و جلوه فضای سبز شما باید نمایانگر سبک و معماری باشد که پیشتر نسبت به آن در نظر گرفته اید، به ویژه اگر این فضای سبز، مربوط به یک ویلا یا هر چیزی که دارای ساختمان باشد، گردد. در چنین فضاهایی ادغام فضای سبز و بنا را خواهیم داشت. وحدت در فضا سبز نشانگری از تکرار و ثبات یک طرح است. تکرار عناصری مانند گیاهان و وسایل تزئینی در فضای سبز موجب ایجاد وحدت در طراحی شما خواهد شد از طرفی هم قرار دادن عناصر مختلف در یک فضای سبز در کنار یکدیگر برای ایجاد یک واحد یا مضمون مشترک به شکل گیری وحدت خواهد انجامید.
تعادل را در نظر داشته باشید
تعادل صرفاً برابر با احساس برابری در هر شکلی از طراحی فضای سبز میباشد. به طور کلی در محوطه سازی ویلا دو نوع تعادل متقارن و نامتقارن وجود دارد. در تعادل متقارن، دو طرف چشم اندازی از فضای سبز یکسان هستند در حالی که در تعادل نامتقارن، ترکیب چشم انداز فضای سبز با استفاده از عناصر و اشیاء مختلف متعادل هستند. تعادل و تقارن چیزی است که شاید در طراحی فضای سبز مدرن امروزی چندان به آن توجه نشود و گونه ای از مدرن سازی را با حذف تعادل در نظر بگیریم. اما واقعیت این است که تعادل در طراحی فضای سبز به ایجاد یک تاثیرگذاری پایدار و قابل توجه منجر می شود..
کنتراست و هارمونی را از خاطر نبرید
اصول کنتراست طراحی فضای سبز در ویلا، میدان و … به برجسته کردن عناصر خاصی در طراحی شما کمک خواهد کرد، در حالی که اصل هارمونی به عناصر موجود در یک چشم انداز فضای سبز ویلا یا هر نوعی دیگر از طراحی فضای سبز کمک می کند تا یکپارچه به نظر برسند. بر اساس این اصل از طراحی فضای سبز در محیط های خاص عناصر متضاد وقتی که کنار یکدیگر قرار می گیرند توجه بیننده را به شکلی موثرتر به خود جلب خواهند کرد.